Τι θα συνέβαινε αν η NASA ανακάλυπτε εξωγήινη ζωή;

Για δεκαετίες, η ανθρωπότητα ατενίζει τον ουρανό με ένα μείγμα ελπίδας και προσοχής, αναρωτώμενη αν είμαστε μόνοι στο σύμπαν.
Τι θα συνέβαινε όμως αν η NASA επιβεβαίωνε την ύπαρξη εξωγήινης ζωής, έστω και στην απλούστερη μορφή της;
Το σενάριο, αντί να είναι θέμα αυτοσχεδιασμού, σχεδιάζεται μέσα σε ένα πολύπλοκο δίκτυο επιστημονικών, διπλωματικών και ασφαλιστικών πρωτοκόλλων που διέπουν κάθε βήμα, από την ανίχνευση έως τη δημόσια ανακοίνωση της ανακάλυψης.
Στο επίκεντρο αυτών των σχεδίων βρίσκεται το Γραφείο Πλανητικής Προστασίας (OPP) της NASA , με επικεφαλής τον J. Nick Benardini. Η αποστολή του έχει δύο κύριους στόχους:

1. Για την πρόληψη της μόλυνσης άλλων κόσμων από μικροοργανισμούς ή επίγεια υλικά κατά την εξερεύνηση του διαστήματος.
2. Για την προστασία της βιόσφαιρας της Γης από πιθανούς εξωγήινους βιολογικούς παράγοντες που ενδέχεται να φτάσουν σε δείγματα ή να επιστρέψουν σε διαστημόπλοια.

Αυτή η διττή αρχή είναι γνωστή ως εμπρόσθια προστασία και οπίσθια προστασία . Και οι δύο προέρχονται από τη Συνθήκη για το Διάστημα του 1967 , η οποία υποχρεώνει όλες τις χώρες να αποτρέπουν την «επιβλαβή μόλυνση» τόσο του διαστήματος όσο και της Γης.

Κατηγορίες κινδύνου και πρωτόκολλα περιορισμού

Σύμφωνα με τις διεθνείς οδηγίες της COSPAR (Επιτροπή Διαστημικής Έρευνας) , οι αποστολές ταξινομούνται από το επίπεδο I έως V ανάλογα με τον προορισμό τους και τον βιολογικό κίνδυνο.

• Οι κατηγορίες Ι και II περιλαμβάνουν σώματα χωρίς βιολογικό ενδιαφέρον, όπως αδρανείς αστεροειδείς ή η Σελήνη.
• Οι κατηγορίες III και IV αντιστοιχούν σε δυνητικά κατοικήσιμους κόσμους, όπως ο Άρης, η Ευρώπη ή ο Εγκέλαδος , και απαιτούν αυστηρά μέτρα αποστείρωσης και καθαρισμού για τα διαστημόπλοια.
• Η κατηγορία V περιλαμβάνει την επιστροφή δειγμάτων στη Γη . Σε αυτές τις περιπτώσεις, εάν το υλικό προέρχεται από περιβάλλον που θα μπορούσε ενδεχομένως να φιλοξενεί ζωή, δηλώνεται ως «περιορισμένη επιστροφή» : τα δείγματα πρέπει να παραμείνουν σφραγισμένα και υπό βιολογικό έλεγχο μέχρι να αποδειχθεί η ασφάλειά τους.

Σύμφωνα με τους κανονισμούς της NASA:

«Όλο το υλικό εξωγήινης προέλευσης θα αντιμετωπίζεται ως δυνητικά βιολογικά ενεργό μέχρι αποδείξεως του εναντίου».

Τι θα συνέβαινε αν ανιχνευόταν ζωή ή ένα τεχνολογικό σήμα;

Εάν μια αποστολή εντοπίσει μικροσκοπική ζωή , οι διαδικασίες είναι σαφείς:

• Ανεξάρτητη επαλήθευση από πολλαπλά εργαστήρια και όργανα.
• Επιστημονική δημοσίευση σε επιστημονικά περιοδικά με κριτές.
• Επίσημη επικοινωνία που είναι ανοιχτή και αυστηρή , αποφεύγοντας τον εντυπωσιασμό.

Ωστόσο, εάν ανιχνευθεί μια τεχνολογική υπογραφή ή ένα αδιαμφισβήτητο σήμα εξωγήινης νοημοσύνης , τα πρωτόκολλα αποκτούν διεθνές πεδίο εφαρμογής .
Το Ινστιτούτο SETI και ο ΟΗΕ (Γραφείο για τις Διαστημικές Υποθέσεις) ορίζουν ότι:

1. Το εύρημα πρέπει να επαληθευτεί από διάφορα ιδρύματα .
2. Θα πρέπει να κοινοποιηθεί άμεσα στην επιστημονική κοινότητα και στους διεθνείς οργανισμούς.
3. Καμία απάντηση δεν μπορεί να σταλεί χωρίς παγκόσμια συναίνεση.

«Η επιβεβαιωμένη ανίχνευση εξωγήινης νοημοσύνης θα πρέπει να διαδοθεί γρήγορα, ανοιχτά και ευρέως μέσω επιστημονικών καναλιών και δημόσιων μέσων ενημέρωσης», αναφέρει το έγγραφο του SETI.

Αν η επαφή ήταν άμεση

Αν και αυτό το σενάριο είναι το λιγότερο πιθανό, η NASA το εξετάζει επίσης. Εάν εντοπιστεί ένα αντικείμενο που εμφανίζει τεχνητή συμπεριφορά —όπως ένα διαστημόπλοιο ή ένας ανιχνευτής— η διαχείριση θα αναληφθεί από κυβερνήσεις και διεθνείς διπλωματικούς οργανισμούς .
Η αμερικανική υπηρεσία θα αναλάβει επιστημονικό συμβουλευτικό ρόλο , παρέχοντας δεδομένα και τεχνικές αξιολογήσεις, αλλά δεν θα έχει εκτελεστική εξουσία επί της παγκόσμιας αντίδρασης.

Μια κουλτούρα διαφάνειας και συνεργασίας

Η κατευθυντήρια αρχή όλων αυτών των πρωτοκόλλων είναι σαφής:

«Δεν θα ανακοινώσουμε κάποια ανακάλυψη μέχρι να είμαστε απόλυτα σίγουροι και στη συνέχεια θα την μοιραστούμε με τον κόσμο».

Έτσι, η NASA και οι συνεργάτες της δεν αναζητούν μόνο ζωή πέρα ​​από τη Γη: προετοιμάζονται επίσης να προστατεύσουν τη δική μας ζωή στη διαδικασία. Κάθε αποστολή, από την Perseverance έως την OSIRIS-REx, ενσωματώνει μέτρα προστασίας του πλανήτη ως ουσιαστικό μέρος του σχεδιασμού και της λειτουργίας της.

Επειδή την ημέρα που θα ανακαλύψουμε ότι δεν είμαστε μόνοι, αυτή η γνώση δεν θα ανήκει σε έναν οργανισμό ή σε μια χώρα , αλλά σε ολόκληρη την ανθρωπότητα.

Πηγές:
Γραφείο Πλανητικής Προστασίας της NASA (Benardini, 2024)·
«La Razón – Αυτό είναι το σχέδιο της NASA εάν ο 3I/ATLAS δεν είναι μετεωρίτης» (Scaliter, 2025)