Συστημικός αποκλεισμός του ανδρικού φύλου και της πατρικής ιδιότητας από τις πολιτικές ισότητας και συμπερίληψης του Υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας και των συνεργαζόμενων φορέων (ΓΓΙΔΦ, ΚΕΘΙ)

Με την παρούσα, σας υποβάλλουμε το συνημμένο νομικό υπόμνημα, στο οποίο τεκμηριώνεται με πληρότητα η ανάγκη άμεσης αναθεώρησης του πλαισίου πολιτικών ισότητας και κοινωνικής συνοχής ώστε να αποκατασταθεί η αρχή της ισότητας και της ουδέτερης, καθολικής συμπερίληψης ως προς το φύλο.

Ειδικότερα, το υπόμνημα εντοπίζει:

• Την έλλειψη προστασίας των πατέρων και ανδρών σε νομοθετικά και διοικητικά μέτρα,

• Τον μονομερή και μεροληπτικό προσανατολισμό πολιτικών σε δράσεις υπέρ αποκλειστικά του γυναικείου φύλου,

• Την παράλειψη θεσμικής αναγνώρισης και καταγραφής της βίας και κακοποίησης από γυναίκες προς άνδρες και παιδιά,

• Τις νομικές, διοικητικές και χρηματοδοτικές συνέπειες αυτής της μονομέρειας.

Το παρόν υπόμνημα συνοδεύεται από αναλυτική τεκμηρίωση βάσει Συντάγματος, ευρωπαϊκού δικαίου, νομολογίας και διεθνών κατευθυντήριων αρχών. Αναμένουμε τις θεσμικές σας ενέργειες για την άρση των παραλείψεων και την έναρξη διαδικασιών αναθεώρησης των πολιτικών και πρακτικών που θίγονται.

• Γραφείο υπουργού Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας κ. Μιχαηλίδου

• Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας

• Γενική Γραμματεία Ισότητας Δύο Φύλων (ΓΓΔΙΦ)

• Κέντρο Έρευνας για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ)

• Γενική Γραμματεία Ισότητας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

• Συνήγορο του Πολίτη (Ανεξάρτητη Αρχή)

Θέμα: Συστημικός αποκλεισμός του ανδρικού φύλου και της πατρικής ιδιότητας από τις πολιτικές ισότητας και συμπερίληψης του Υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας και των συνεργαζόμενων φορέων (ΓΓΙΔΦ, ΚΕΘΙ)

Εισαγωγή

Η έννοια της ισότητας των φύλων στη σύγχρονη ευρωπαϊκή και εθνική έννομη τάξη προϋποθέτει όχι μόνο την αποφυγή διακρίσεων κατά των γυναικών, αλλά και την ενεργή συμπερίληψη και των ανδρών σε πολιτικές ισότητας, προστασίας και κοινωνικής μέριμνας. Η αληθινή ισότητα είναι ουδέτερη ως προς το φύλο, δίκαιη, ισόρροπη και εδράζεται σε αντικειμενικά δεδομένα κοινωνικής πραγματικότητας.

Ωστόσο, διαπιστώνεται ότι σε πολιτικές και δράσεις που εκπορεύονται από το Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, τη Γενική Γραμματεία Ισότητας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και το ΚΕΘΙ, παρατηρείται:

• συστηματική αποκλειστική στόχευση στο γυναικείο φύλο,

• παραμέληση του ρόλου του πατέρα,

• άρνηση αναγνώρισης της ανδρικής ευαλωτότητας, και

• αποσιώπηση της γυναικείας παραβατικότητας, ιδίως εντός του πλαισίου της οικογένειας.

Η προσέγγιση αυτή παραβιάζει την αρχή της ίσης μεταχείρισης, ενέχει μορφές έμμεσης διάκρισης κατά των ανδρών και αντίκειται τόσο στο Σύνταγμα όσο και στο εθνικό και ευρωπαϊκό δίκαιο περί ισότητας.

ΙΙ. Νομικό Πλαίσιο και Υποχρεώσεις της Πολιτείας

1. Συνταγματικές Διατάξεις

• Άρθρο 4: Όλοι οι Έλληνες και οι Ελληνίδες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου.

• Άρθρο 21 § 1 & 3: Η οικογένεια, ο γάμος, και η παιδική ηλικία τελούν υπό την προστασία του Κράτους.

• Άρθρο 25 § 1 και 4: Οι συνταγματικές ελευθερίες ισχύουν για όλους και δεσμεύουν τη διοίκηση. Η αρχή της αναλογικότητας υποχρεώνει το Κράτος να λαμβάνει κατάλληλα, αναγκαία και μη υπερβολικά μέτρα.

• Άρθρο 103 § 1 και 4: Η δημόσια διοίκηση υπηρετεί το κοινωνικό σύνολο και οφείλει να λειτουργεί με ουδετερότητα και ισότητα.

• Άρθρο 116 § 2: Η προώθηση της ουσιαστικής ισότητας των φύλων είναι υποχρέωση του Κράτους και αφορά την άρση υπαρκτών ανισοτήτων στην πράξη, όχι τη δημιουργία νέων.

2. Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο

• Άρθρο 8 ΕΣΔΑ: Προστασία της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής.

• Άρθρα 21, 23 και 33 Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ:

  • Απαγόρευση κάθε διάκρισης λόγω φύλου.

  • Προώθηση της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών.

  • Προστασία της οικογένειας και της ισόρροπης συμμετοχής γονέων.

3. Εθνική Νομοθεσία

• Ν. 4443/2016: Απαγόρευση άμεσης ή έμμεσης διάκρισης στην εργασία και στην παροχή υπηρεσιών λόγω φύλου.

• Π.Δ. 80/2022: Θεσπίζει το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ισότητα των Φύλων 2021–2025, το οποίο, αν και αναφέρεται στη συμπερίληψη, στην πράξη παραγνωρίζει πλήρως τις ανάγκες των ανδρών.

• Ν. 4800/2021 (Συνεπιμέλεια): Καθιέρωση του θεσμού της συνεπιμέλειας ως έκφραση της ισότητας των γονέων στη μεταρρύθμιση του οικογενειακού δικαίου.

ΙΙΙ. Προβλήματα και Διαπιστώσεις

1. Εξαφάνιση της έννοιας του πατέρα και του ανδρικού φύλου

Σε δράσεις ευαισθητοποίησης (όπως η Δράση 16685), σε δημόσια έγγραφα, ανακοινώσεις και δηλώσεις των εκπροσώπων του Υπουργείου, απουσιάζει πλήρως η αναφορά:

• στην πατρική ιδιότητα ως πηγή δικαιωμάτων,

• στην προστασία της πατρικής σχέσης σε περιπτώσεις γονικών διαφορών,

• στη βία κατά ανδρών από γυναίκες, εντός ή εκτός οικογένειας,

• στον ψυχολογικό και νομικό αποκλεισμό που υφίστανται οι άνδρες.

2. Μονομερής ρητορική περί «ισότητας»

Η ταύτιση της έννοιας του «φύλου» με τη «γυναικεία ταυτότητα» συνιστά παραχάραξη της έννοιας της ισότητας. Η έμφυλη βία, οι διακρίσεις και η ψυχική επιβάρυνση δεν αφορούν αποκλειστικά γυναίκες. Ο αποκλεισμός της ανδρικής εμπειρίας συνιστά θεσμικό σεξισμό.

3. Αποτυχία κατανόησης της γυναικείας βίας και παραβατικότητας

Πλήθος δημοσιογραφικών ρεπορτάζ (2024–2025) καταδεικνύουν αυξημένα περιστατικά παραμέλησης παιδιών, κακοποίησης από μητέρες και ενδοοικογενειακής βίας σε βάρος ανδρών. Οι φορείς δεν αντιδρούν ούτε προτείνουν μέτρα πρόληψης ή ενημέρωσης, επιλέγοντας τη σιωπή και απόκρυψη.

4. Ενδεικτικές Δημόσιες Δηλώσεις και Δράσεις Αποκλεισμού

• Η δράση 16685 (Ελλάδα 2.0), ενώ χρηματοδοτείται από πόρους της ΕΕ για γενική ενίσχυση της διαφορετικότητας, επικεντρώνεται αποκλειστικά σε δράσεις ευαισθητοποίησης προς εργαζόμενες γυναίκες.

• Δηλώσεις της Υπουργού Κοινωνικής Συνοχής (11/7/2025) αναφέρονται αποκλειστικά σε ανάγκη ενδυνάμωσης του γυναικείου φύλου, χωρίς καμία αναφορά σε άνδρες, πατέρες ή αγόρια.

• Το ΚΕΘΙ συνεχίζει να εφαρμόζει προγράμματα μόνο για γυναίκες, χωρίς αντιστοίχιση για άνδρες, παραβιάζοντας την αρχή της ίσης πρόσβασης στις δημόσιες παροχές.

Νομική και Διοικητική Υποχρέωση για Συμπερίληψη

Η Πολιτεία υποχρεούται:

• Να συμπεριλαμβάνει και τα δύο φύλα σε όλες τις πολιτικές και δράσεις,

• Να προστατεύει ενεργά τη σχέση πατέρα–παιδιού, βάσει του Ν. 4800/2021,

• Να διασφαλίζει την ουδετερότητα της δημόσιας διοίκησης στην παραγωγή πολιτικής (άρθρο 103 Σύνταγματος),

• Να μη δημιουργεί νέα, έμμεση ανισότητα με δήθεν πολιτικές ισότητας.

Η έλλειψη δράσεων για πατέρες, άνδρες και αγόρια αντίκειται στο δίκαιο της ΕΕ περί ισότητας και θέτει υπό αμφισβήτηση τη νομιμότητα χρηματοδοτήσεων (π.χ. Κανονισμός ΕΕ 2021/241 για NextGenerationEU), εφόσον οι ωφελούμενοι δεν περιλαμβάνουν το σύνολο του πληθυσμού.

Ο Συνήγορος του Πολίτη, στο πλαίσιο της αποστολής του, οφείλει να παρέμβει για την αποκατάσταση της ισότητας, βάσει των άρθρων 103 και 25 του Συντάγματος και του ν. 3094/2003.

Αιτήματα

1. Αναθεώρηση της στρατηγικής ισότητας και ένταξη της ανδρικής εμπειρίας σε όλες τις δράσεις και προγράμματα.

2. Προώθηση δράσεων και προγραμμάτων υπέρ της πατρότητας και της ψυχικής υγείας των ανδρών.

3. Αναγνώριση της βίας κατά των ανδρών και εκπόνηση ερευνών για το φαινόμενο.

4. Εκσυγχρονισμός της γλώσσας και των εγγράφων όλων των συναρμόδιων φορέων, ώστε να είναι ουδέτερα και όχι αποκλειστικά προσανατολισμένα στο γυναικείο φύλο.

Subject: Structural gender bias and exclusion of men and fathers from national gender equality and inclusion policies in Greece

To:
European Ombudsman
European Commission – DG JUST
European Institute for Gender Equality (EIGE)

Summary:

We hereby submit a formal legal memorandum concerning the systemic exclusion of men and fathers from national gender equality policies in Greece. Despite official commitments to inclusion, evidence shows that government bodies — including the Ministry for Social Cohesion and Family, the General Secretariat for Equality and Human Rights, and affiliated organizations like KETHI — have adopted a gender policy framework that is exclusively female-centered, with:

• No recognition of fatherhood as a protected family role,

• No inclusion of men’s specific vulnerabilities in domestic violence or mental health contexts,

• Systematic omission of male victims or perpetrators in data and public campaigns,

• Public funding (e.g., Recovery and Resilience Facility – Greece 2.0) being used for gender-specific projects that exclude men from eligibility or representation.

This approach contradicts Article 21 and Article 23 of the EU Charter of Fundamental Rights, relevant CJEU case law (Roca Álvarez, Coleman), the European Gender Equality Strategy, and the principle of equal treatment under EU law (Directive 2006/54/EC).

The memorandum argues that gender equality must be inclusive, symmetrical, and data-informed, and that current policies in Greece risk creating a new, inverted institutional discrimination against the male population.

We urge the European Ombudsman and relevant institutions to:

• Launch an inquiry into the misuse of EU gender funds and inclusion mechanisms,

• Recommend corrective actions to national authorities to restore gender symmetry,

• Encourage the development of male-inclusive policies, especially regarding fatherhood, male mental health, and gender-based violence prevention.

Full memorandum available in Greek upon request or for translation.

Βιβλιογραφία και Νομολογία

• ΔΕΕ C-303/06 Coleman: Έμμεση διάκριση λόγω φροντίδας εξαρτώμενου προσώπου.

• ΔΕΕ C-104/09 Roca Álvarez: Απαγόρευση διάκρισης εργαζομένων πατέρων σε πολιτική οικογενειακής άδειας.

• Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2018): Men and Gender Equality – European perspectives.

• EIGE (2015): Involving Men in Gender Equality Policies.

• UNESCO (2021): Challenging Toxicity in Public Policy.

• Α. Μανιτάκης, Δ. Τσάτσος, Συνταγματικό Δίκαιο (2020).

• Καλλιόπη Σπανού, Ισότητα των Φύλων και Δημόσιες Πολιτικές (2017).