Η Ενδοοικογενειακή Βία Κατά των Ανδρών

Η ιδέα του «ισχυρού άνδρα» παραμένει βαθιά ριζωμένο κοινωνικό στερεότυπο.
Στη εποχή όμως που ζούμε, αυτό το στερεότυπο δεν εξυπηρετεί, αντίθετα εμποδίζει την αντιμετώπιση και την εξάλειψη ενός σοβαρού προβλήματος: της ενδοοικογενειακής βίας κατά των ανδρών.

Αυτή η βία, που εκδηλώνεται ως ψυχολογική (λεκτική και μη), σωματική ή ακόμα και σεξουαλική κακοποίηση εντός του οικογενειακού κύκλου (συζύγων/συντρόφων, γονέων, αδερφών, συγγενών), αφήνει βαθιά τραύματα, δύσκολα να επουλωθούν.

Το βασικό εμπόδιο είναι διπλό:

1. Η Υποβάθμιση της Βίας:Ειδικά στο οικογενειακό περιβάλλον, η βία κατά των ανδρών συχνά αγνοείται, ελαχιστοποιείται ή γελοιοποιείται.
   Η κοινωνική αντίληψη ότι ο άνδρας είναι πάντα δυνατός και μπορεί να «αντεπεξέλθει» ή ακόμα ότι «το θέλει» ή «το προκάλεσε», καθιστά τα θύματα αδύναμα να μιλήσουν.
2. Η «Κανονικοποίηση»:Υπάρχει επικίνδυνη τάση να θεωρούνται συγκεκριμένες μορφές ψυχολογικής ή λεκτικής βίας ως «φυσιολογικές» ή «αστείες» στην ανδρική εμπειρία.
   Αυτή η κανονικοποίηση είναι δηλητηριώδης και απαιτεί συνεχή και ενεργητική αντίσταση.

Στην Ελλάδα, ο Νόμος 3500/2006 αποτελεί τον κύριο νομοθετικό άξονα αντιμετώπισης της ενδοοικογενειακής βίας.
Ορίζει ρητά ότι:

Ενδοοικογενειακή βία είναι η τέλεση αξιόποινης πράξης κατά μέλους της οικογένειας (συζύγων, συγγενών αίματος ή αγχιστείας μέχρι 4ου βαθμού που συνοικούν, εξ αδιαθέτου κληρονόμους, κ.ά. – Άρθρο 1).

Αποτελεί αδίκημα η εξαναγκασμός μέλους με βία ή απειλή σοβαρού κινδύνου (φυλάκιση >=6 μηνών – Άρθρο 7).

Επίσης τιμωρείται η πρόκληση τρόμου ή ανησυχίας σε μέλος με απειλές (Άρθρο 7).

Ωστόσο, σοβαρό πρόβλημα παρουσιάζει η πρακτική εφαρμογή και η έλλειψη εξειδικευμένης προσέγγισης για ανδρικά θύματα:

Έλλειψη Εξειδικευμένων Μηχανισμών: Δεν υπάρχουν επαρκή δομές υποστήριξης (κέντρα υποδοχής, γραμμές βοήθειας, εξειδικευμένες ψυχολογικές υπηρεσίες) που να απευθύνονται ειδικά σε άνδρες θύματα. Η εικόνα των υπηρεσιών συχνά προσανατολίζεται αποκλειστικά προς γυναίκες θύματα, αποθαρρύνοντας τους άνδρες να ζητήσουν βοήθεια.

Κοινωνικό «Ταμπού» και Κληρονομικές Διατάξεις: Πολλοί άνδρες φοβούνται την κοινωνική κατακραυγή, το στίγμα της «αδυναμίας» ή ακόμα και την αμφισβήτηση της αξιοπιστίας τους.
Επιπλέον, ο ευρύς ορισμός της «οικογένειας» στο Ν.3500/2006 (που περιλαμβάνει και κληρονόμους μέχρι 4ου βαθμού) ενώ είναι θεωρητικά καλός, στην πράξη μπορεί να δυσχεραίνει την εστίαση σε άμεσες, επικίνδυνες καταστάσεις κακοποίησης.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ECHR) έχει αναγνωρίσει ρητά ότι και οι άνδρες μπορούν να είναι θύματα ενδοοικογενειακής βίας, τονίζοντας ιδιαίτερα τον αντίκτυπο στα παιδιά.
Παράλληλα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει εκφράσει ανησυχίες και έχει καταγράψει αύξηση του φαινομένου, ειδικά κατά την πανδημία, καθώς και την ιδιαίτερη δυσκολία των ανδρών να μιλήσουν λόγω κοινωνικών ταμπού.
Τονίζει την ανάγκη ισότιμης προστασίας και εφαρμογής της απαγόρευσης των διακρίσεων (άρθρο 21 Χάρτη Θεμ. Δικαιωμάτων ΕΕ) και για τους άνδρες θύματα.

Οι επιπτώσεις της ενδοοικογενειακής βίας στην ψυχική και σωματική υγεία των ανδρών είναι καταστροφικές και μακροπρόθεσμες:

Σοβαρές Ψυχιατρικές Συγκινήσεις: Κατάθλιψη, άγχος, διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) με επακόλουθες αϋπνίες, εφιάλτες, υπερευαισθησία.

Έντονη Συναισθηματική Φθορά: Αισθήματα αναξιότητας, απελπισίας, έλλειψης αυτοεκτίμησης, πνευματικής σύγχυσης.

Σωματικοποίηση: Χρόνιος κόπος, ευερεθιστότητα, αύξηση κινδύνων για σωματικές παθήσεις.

Απομόνωση και Αυτοκαταστροφική Συμπεριφορά: Κοινωνική απόσυρση, αυξημένη χρήση αλκοόλ ή ουσιών, επιθετικότητα.

Λεκτική Βία – Το Αόρατο Όπλο: Η πλέον διαδεδομένη μορφή, που χειραγωγεί μέσα από φόβο, έλεγχο (επιχειρηματικής, κοινωνικής ζωής), συνεχή προσβολές και υποβάθμιση, δημιουργώντας βαθιά ψυχολογικά τραύματα.

Ο Δρόμος Προς την Εξάλειψη: Τι Πρέπει να Γίνει

Η ενδοοικογενειακή βία δεν γνωρίζει φύλο, οικονομικό ή εκπαιδευτικό επίπεδο, ηλικία.
Όλα τα θύματα χρήζουν αναγνώρισης, υποστήριξης και προστασίας.
Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της βίας κατά των ανδρών απαιτείται:

Εξειδικευμένο Νομοθετικό Πλαίσιο & Υπηρεσίες: Θέσπιση και εφαρμογή νομοθεσίας που αναγνωρίζει ρητά και διευκολύνει την πρόσβαση των ανδρών θυμάτων σε δικαιοσύνη.
Καταλυτική είναι η δημιουργία εξειδικευμένων δομών: κέντρα υποστήριξης με ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς εκπαιδευμένους στο θέμα, αποκλειστικές γραμμές βοήθειας, ασφαλείς χώροι στέγασης.

Ευαισθητοποίηση και Κατάρριψη Στερεοτύπων: Εκστρατείες ενημέρωσης που αποδομούν το μύθο της «ανδρικής αδυναμίας» και υπερηφάνειας, που ενθαρρύνουν την αναφορά περιστατικών και που εκπαιδεύουν ειδικούς (αστυνομία, δικαστές, γιατρούς, εκπαιδευτικούς) στην αναγνώριση και αντιμετώπιση του φαινομένου.

Ψυχολογική Υποστήριξη και Πρόσβαση σε Θεραπεία: Δημιουργία προσιτών και εξειδικευμένων προγραμμάτων ψυχολογικής και ψυχιατρικής υποστήριξης για ανδρικά θύματα, με έμφαση στην ανάκαμψη από τραύματα και την επαναφορά της αυτοεκτίμησης.

Αναθεώρηση Πρακτικής Εφαρμογής του Νόμου: Εξασφάλιση ότι οι αρχές εφαρμόζουν το υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο (Ν.3500/2006) χωρίς προκαταλήψεις και με ευαισθησία στα ανδρικά θύματα, ενώ παράλληλα εξετάζονται τυχόν τροποποιήσεις για βελτιστοποίηση (π.χ. στην ερμηνεία του όρου «οικογένεια» για άμεσες καταστάσεις κινδύνου).

Η ενδοοικογενειακή βία κατά των ανδρών δεν είναι λιγότερο σοβαρή ή λιγότερο καταστροφική από οποιαδήποτε άλλη μορφή βίας.
Είναι παράνομη (άρθρα Συντάγματος, Αστικού και Ποινικού Κώδικα), απάνθρωπη και προσβάλλει τη βασική ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Η κοινωνία οφείλει να ξεφύγει από τα παλιά στερεότυπα και να αναγνωρίσει αυτή τη σιωπηλή πληγή.
Μόνο μέσα από την αναγνώριση, την ενεργή δράση για τη δημιουργία εξειδικευμένων μηχανισμών υποστήριξης και προστασίας, και την αδιάκοπη καταπολέμηση των προκαταλήψεων, μπορούμε να στηρίξουμε όλα τα θύματα και να εργαστούμε προς την πραγματική εξάλειψη της ενδοοικογενειακής βίας, για όλους.